我家招的上门女婿，有小孩了，他出去打工快一...
Мысыр (араб.: ???? – Mi?r; масрише: Má?r), ресми т?рде Мысыр Араб Республикасы — Африка ??рылы?ыны? солт?ст?к-шы?ысын ж?не Азияда?ы Синай т?бег?н алып жатыр.[6]
Географиясы
[??деу | ?айнарын ??деу]Б?г?нг? Мысыр – Африканы? солт?ст?к-шы?ысында орналас?ан ?р? араб ел?. Оны? аума?ыны? б?р б?л?г? - Синай т?бег? - Азияда жатыр. Ек? ??рлы?ты? арасында?ы шекара Суэц каналыны? бойымен ?тед?. Мысырды? миллион текше километрден асатын аума?ыны? 96% - б?л сирек кездесет?н ш?райлы жерлерден т?ратын ш?лд? дала, ал ш?лд? даланы? аума?ты б?л?г? –??мды емес, таулы болып келед?. ?ал?ан б?л?г?нде 70-миллионды? т?р?ыны бар елд?? 9 пайызды ?л? к?нге дей?н ?м?р с?р?п жат?ан Н?лд?? ал?абы мен атырауы. Т?пт? ежелг? грек тарихшысы Геродот ?Египет – Н?лд?? сыйы? деп айт?ан болатын. ?лы ?зенн?? арнасы мы? жарым километрге созылып, о?т?ст?ктен, Суданмен жал?асып жат?ан шекарасынан солт?ст?кке, Жерорта те??з?н?? жа?алауына дей?н, шы?ыс Арабия ш?лейт?н Батыс Ливия ш?лейт?нен б?л?п жатыр. Н?лд?? бойында?ы ?т?рш?л?к жола?ыны?? арнауы о?т?ст?г?нде б?р километрден Каир ауданына дей?н 20-25 километрге дей?н жетед?. ??нарлы ал?апты жан-жа?ынан ш?л дала ?орша?ан.Б?л ш?л далада су жо? бол?анды?тан, адам ?те сирек ?шырасады.?детте ондай б?рен-саран кездесет?ндер-к?шпел? б?д?уилер.Нег?зг? малы-т?йе,?ой,ешк?.
Ш?лейт жерлер?н?? ?з?: ??м, ??м т?белер, к?шпенд?лерд?? т?лдер?нде ?ана атауы т?с?н?кт? – сарыдан, ?ою сары сек?лд? к?лг?н т?ске дей?нг? неб?р т?стерд?? т?рлер? аса б?р ?серде ?алдырады.
Тарихы
[??деу | ?айнарын ??деу]
Ежелг? Мысыр – Африканы? солт?ст?к-шы?ысында Н?л ?зен? бойында ??рыл?ан ертедег? мемлекет. Мысыр жер?н адам баласы палеолит д?у?р?нен мекендей баста?ан. Неолит кезе??нен климат ?згер?п, б?рын?ы саванналарды ??м басып, адамдар Н?л ?зен? бойына жинала бастады. Б.з.б. 4-мы?жылды? шамасында Н?л ?зен? бойына жинал?ан тайпалар (протосемит, бербер, кушит, т.б.) ?зара араласып, Мысыр хал?ы ?алыптасты. Халы? саныны? к?рт ?су?не, а?шылы? пен балы? аулау к?с?птер? ар?ылы тама? табуды? ?иындауына байланысты мал шаруашылы?ы мен ег?нш?л?к дами бастады. ?о?амны? ?р? ?арай дамуы н?тижес?нде ал?аш?ы мемл. б?рлест?ктер пайда болды. Оларды? арасынан ек? мемлекет ?р?ктел?п шы?ып, елд?? о?т?ст?г?нде жо?ар?ы Мысыр, ал солт?ст?г?нде т?менг? Мысыр патшалы?тары ??рылды. Б.з.б. 3-мы?жылды? шамасында жо?ар?ы Мысыр билеуш?с? Менес (Мена) т?менг? Мысырды басып алып, елд? б?р?кт?рд?.
Е? ежелг? патшалы? (б.з.б. 3000 – 2800) кезе??нде елд? ек? билеуш? ?улет кезек-кезек бас?арды. Жерд? су?ару ?ол?а алынып, мыстан ?ару-жара?тар, ??рал-саймандар со?ылды, айырбас сауда д?ниеге келд?. Нубия?а, Ливия?а, Синай т?бег?не жоры?тар жасалды.
Ежелг? патшалы? (б.з.б. 2800 – 2250) ?ш?нш? ?улетт?? бил?кке келу?мен басталды. Ауыл шаруашылы?ы, ?ол?нер, айырбас сауда мен ??рылыс ж?мыстары жет?лд?р?л?п, жерге жеке менш?к пайда болды. Пер?ауын мен мемлекетт?к аппаратты? бил?г? к?шейт?лд?, т?ра?ты ?скер ??рылды. ??л е?бег?н ке??нен ?олдана отырып, пер?ауындар?а арнал?ан пирамидалар салынды.
Мысырды? б?р?нш? б?л?ну? б.з.б. 2250 – 2050 жылдары болды. Жер к?лем?н?? тым ?л?айуына байланысты жерг?л?кт? тайпа к?семдер?н?? бил?г? к?шей?п, н?тижес?нде б.з.б. 23–22 ?асырларда Мысыр б?рнеше ?са? иел?ктерге б?л?н?п кетт?. ?са? мемлекеттер ?зара ?ыр?ыса бастады. Дегенмен сауда мен ?ол?нерд?? дамуы елд?? б?р орталы??а ба?ынуын ?ажетс?нд?. С?йт?п, б.з.б. 21 ?-ды? ортасына таман ел ?айтадан б?р?кт?.
Орта патшалы? (б.з.б. 2050 – 1700) 12-ш? ?улетт?? бил?к басына келу?мен т?келей байланысты. ?са? иел?ктер ?айтадан б?р орталы??а б?р?кт?р?лд?. Суландыру ж?мыстары, ?ол?нер, сауда б?рын?ысынан да ?ркендед?. Сириямен, Крит аралдарымен сауда байланыстары жа?сарды. Б?л кезе?н?? со?ына таман орт-ты? бил?г? ?лс?реп, пер?ауындар арасында бил?к ?ш?н к?рес басталды. Мысырды? ек?нш? рет б?л?ну? кез?нде (б.з.б. 1700 – 1580) елге солт?ст?к-шы?ыстан гиксос тайпалары шабуыл жасап, мемлекетт?? к?пш?л?к б?л?г?н басып алды да 110 жылдай бил?к ??рды. Мысыр пер?ауындары тек елд?? о?т?ст?к жа?ында ?стемд?к етт?. 15–17 ?улеттен шы??ан пер?ауындар елден бас?ыншыларды ?уып шы?у ?ш?н ?зд?кс?з со?ыс ж?рг?зген?мен, тек 18-?улетт?? т?сында ?ана Мысыр толы? азат ет?лд?.
Жа?а патшалы? (б.з.б. 1580 – 1070) кезе??нде ?ола мен тем?рден ?р т?рл? б?йымдар (со?а, ж?п и?рет?н ??ралдар, д??гелек, шыны-пиала, т.б.) шы?арылды. ?аз?рг? Сирия, Палестина?а жасал?ан жоры?тар н?тижес?нде он мы?да?ан т?т?ындар ??л?а айналды. Арбакештер ?скер? пайда болды. Пер?ауындар – I Тутмос, III Тутмос, II Аменхотеп заманында Мысыр?а Сирия, Палестина, о?т?ст?кте Н?л ?зен?н?? бастауына дей?нг? жерлер ?осылды ж?не Вавилон, Хетт патшалы?тарымен дипломатиялы? ?арым-?атынас орнады. Елд?? к?шейген т?сы — III Аменхотеп (б.з.б. 15 ?-ды? 1-жартысы) заманы деп саналады. Б.з.б. 15 ?асырды? 2-жартысынан бастап Сирия ?ш?н хеттермен, кей?н "те??з халы?тарымен" ж?не ливиялы?тармен ?зд?кс?з со?ыс ж?рг?з?лд?. Н?тижес?нде б.з.б. 11 ?-да елд?? саяси-экон. жа?дайы ?атты нашарлап кетт?.
Кей?нг? патшалы? (ливия-парсы) кезе??нде (б.з.б. 1070 – 332) ел ?айтадан б?р орталы??а б?р?кт?р?л?п, экономика ?р? ?арай дамыды, металл а?шалар пайда болды. Б?ра? кей?н Мысыр. ?айтадан ыдырай бастап, б.з.б. 671 жылы Ассирияны? ?ол астына ?арады. Дегенмен I Сайс Псамметих (б.з.б. 663 – 610) т?сында ел азат ет?лд?. Оны? м?рагер? II Нехо Грекиямен ж?не Жерорта те??з?н?? шы?ыс жа?алауын мекендеген мемлекеттермен ты?ыз сауда байланысын орнатты. Б?ра? б.з.б. 525 жылы елд? парсы патшасы Камбис жаулап алды. Парсы билеуш?лер? елдег? бил?ктер?н са?тап ?алу ?ш?н Мысыр абыздарына к?п же??лд?ктер жасады.
Грек-рим кезе?? (б.з.б. 332 – б.з. 395) Мысырды Ескенд?р З?л?арнайын жаулап алуымен басталды. Аса ?р? сауда ж?не м?дени орталы? – Александрия ?аласыны? нег?з? ?аланып, б?дан бас?а да к?птеген сауда ж?не ?ол?нер орталы?тары ??рылды. Орта Азия, ?нд?стан?а дей?нг? елдермен байланыс орнатылып, Мысыр жер?нде Батыс ж?не Шы?ыс м?дениеттер? б?р?кт?р?лд?. Ал?аш?ы патшалы?тар т?сында пер?ауын сарайларында арнайы мектептер ашылып, болаша? шенеун?ктер даярланды. Мектептерде 5 – 16 жас аралы?ында?ы ер балалар о?ып, 12 жастан бастап ?р т?рл? мекемелерде к?ш?рмеш?, хатшылы? ж?мыстарды ат?арды. Мектептерде сауатты жазу мен есепке баса назар аударылып, ?осымша гимнастикалы? жатты?улар, суда ж?зу, ?з?н-?з? д?рыс ?стау ?йрет?лд?. Д?ни мектептерде астрономия мен медицина о?ытылды. А?с?йектерд?? балаларына ?скери б?л?м бер?лд?. Математика ?ылымы алгебра мен геометрия?а б?л?нд?. ?арапайым алгебра есептер? шеш?л?п, пирамидалар геометриялы? жолмен салынды. Мысыр абыздары ж?лдыздарды зерттеу ар?ылы жылды 3 маусым?а (сулы-жа?бырлы, ег?нд?, ??р?а?) 12 ай?а б?лд?. ?р айда 30 к?ннен болды. Ал ?ал?ан 5 к?нд? жыл?а ?осты. Уа?ытты есептеу ?ш?н ??м ж?не су са?аттары ?олданылды. Елд? мекендерд?? ал?аш?ы карталары мен ?алаларды? жоспары жасалынды. Анатомия мен хирургия да жа?сы дамып, ?лген адамдарды? денес? бальзамдалды, хирургиялы? аспаптар пайда болды. Б??ан ?оса адам емдеуде магия, си?ыршылы?, кер? дуалап о?у ?д?стер? ке??нен ?олданылды. Денен? мумиялау, д?р?-д?рмек, т?рл?-т?ст? бояулар жасау ар?ылы химия ?ылымы да дами бастады. Мысыр те??зш?лер? пер?ауындарды? б?йры?ы бойынша алыс елдерге саяхат жасады. Грек-рим м?дениет? келгенге дей?н Мысырда на?ты тарихи о?и?алар тек жартаста?ы жазулар мен а?ыз-??г?мелер ар?ылы ?ана са?талып отыр?ан. Мысыр м?дениет? ежелг? д?у?рде антик. м?дениетт??, кей?ннен Еуропа ж?не м?сылман м?дениеттер?н?? бастауы болды. Гректер Мысырды ежелг? данышпандар ел? деп атап, оларды ?здер?н?? ?стаздары санады.[7]
VII ?асырда Мысырды арабтар жаулап алды. М?нда араб т?л?мен б?рге ?з д?ндер?н – Исламды таратты. Арабтар Мысырды жаулап ал?аннан кей?н Мысыр ?за? уа?ыт бойы ?д?л халифат, Омеяд халифаты, Аббас халифаты, Фатимид халифаты, Аюбид халифаты, Мамлюктер, 1515 жылы I С?лим М?мл?к с?лтанатын жаулап ал?аннан кей?н Осман империясы ??рамында болды. 1798-1799 жылдары француздар Мысыр?а с?тс?з жоры? жасады. 1811 жылы Мысырда бил?кке келген М?хаммед ?ли Мысыр хидиватын ??рып, Осман империясынан де-факто т?уелс?зд?к алды. Ол ж?не оны? м?рагерлер? т?сында Мысыр ?з?н?? ?ркендеу шы?ына жетт?. Египет хидиваты ол кезде ?аз?рг? Мысыр, Судан аума?тарын ?амтыды. Исмаил паша т?сында Мысырда француз инженерлер?н?? ж?не ж?мысшыларды? ар?асында 1859-1869 жылдар бойы салын?ан Суэц каналы ашылды. Алайда, Мысырда Британияны? ы?палы к?шей?п, 1882 жылы а?ылшындар Мысырды басып алып, онда ?з протекторатын орнатты. Б?р?нш? д?ниеж?з?л?к со?ыстан со? 1921 жылы Мысыр?а ресми т?уелс?зд?к бер?лген?мен, Мысырды шын м?н?нде ?лыбритания ?к?мет? ба?ылап отырды. Мысыр 1952 жыл?ы революциядан кей?н ?ана шын м?н?ндег? ер?кт? мемлекетке айналды. О?ан дей?н к?п жыл бойы ?лыбритания ?к?мет? ?ол астында ед?. Республикада 1952 жыл?ы революциядан со? к?птеген зауыт, фабрикалар салынды. 1956 жылы Суэц да?дарысы кез?нде Мысыр А?Ш ж?не КСРО к?мег?мен ?лыбритания, Франция, Израиль ?скерлер?не с?тт? ?арсы т?рып, Суэц каналын ?ол астына алды.
1967 жылы Израиль мемлекет? Мысырды? Синай т?бег?н басып алды. Мысырды? хал?ы Израиль тартып ал?ан Синай т?бег?н, бас?а да араб жерлер?н азат ету ?ш?н ??ресуде.
1974 жылы Мысыр хал?ы Суэц каналыны? шы?ыс жа?асында?ы Израиль ?скерлер?н кетуге м?жб?р етт?. Канал бойымен Еуропа мен Америкадан Азия ж?не Шы?ыс Африка?а кеме жолы ашылды.
Президенттер? т?з?м?
[??деу | ?айнарын ??деу]- Мохаммед Нагиб 1953—1954
- Абдель Насер Гамаль 1954—1970
- ?нуар Садат 1970–1981
- Хосни М?б?р?к 1981–2011
- Мохамед Тантави 2011—2012
- М?хаммед Мурси 2012—2013
- Адли Мансур 2013
- ?бдел Фаттах Ас-Сиси 8 маусым 2014 бастап
Экономикасы
[??деу | ?айнарын ??деу]Барлы? е?бекке жарамды т?р?ындарды? 30% ауыл шаруашылы?ымен айналысады. ?нерк?с?пте то?ыма фабрикалары мен азы?-т?л?к ?нд?ру ж?н?ндег? к?с?порындарыны? ма?ызы зор. Хелунда?ы орзан зор металлургиялы? комбинаттын ?здер?н?? мол жерасты ?азба байлы?тары шик?затпен ?амтамасыз етед?. Электр энергиясын е? алдымен Асуан гидростансасы беред?. Таби?и газды? ?р? жерасты ?оры бар.
1979 жылдан шетел капиталдарыны? ??йылуы ана??рлым ?ст?. Елд?? барлы? аудандарын б?р?мен-б?р?н жал?астырып жат?ан жол ??рылысы ке?ейд?, мектептер, емханалар салынды, сымтет?к байланысы жа?артылып, ке?ейд?. Мысырды? фунт т?ра?ты валюта?а айналды. Туризм индустриясы ?ар?ынды дамуда - онда?ан жа?а ?она? ?йлер бой к?терд?, ?ызыл те??зде жа?а курорт орталы?тары ??рылды, к?птеген ежелг? ескертк?штер ?алпына келт?р?лд?.
Музыкасы
[??деу | ?айнарын ??деу]Мысырды? б?зге жеткен музыкалы? аспаптары б?зд?? заманымыздан б?рын 3 мы? жыл жылды??а саяды. ?абыт ?абыр?аларына, бедерлеп т?с?рген ?нш?лерд??, музыканттарды? бейнелер? музыканы? ерте заманнан бастап дамы?анын к?рсетед?. Мысыр музыкасы е? ал?аш?ы жеке дауыс т?р?нде ?алыптас?ан. Ал?аш к?п дауысты музыка Жа?а патшалы? д?у?р?нде ту?ан?а ??сайды. ЕАР-ды мекендеген елдерде са?талып келген музыкалы? аспаптарды? т?рк?н? Ежелг? Мысырда жатыр.
- Систра,
- Арфа,
- Флейта,
- Гобой,
- Керней
- Органдар,
- ?р т?рл? барабандар, Д?ние ж?з?н?? м?ражайларында са?таулы жатыр. Музыка ?нер?н т?с?нуд?? этикалы? нег?з? де Мысырда ту?ан. Мысыр жазушылары музыканы пайдалы ж?не зиян деп ек?ге б?лген.
Таби?аты
[??деу | ?айнарын ??деу]Н?л ал?абында Мысырды? бай ?лкес? мен атырауында жерд?? ?рб?р текше метр? барынша пайдаланылады. М?нда бидай, арпа, ?ара??мы?, к?р?ш, ж?гер?, ма?та, ?ант ??ра?ы, к?к?н?стер, з?йт?н мен д?мдеу?штер ?с?р?лед?. Орман, то?айлар м?лдем жо?, б?ра? та Н?лд?? жа?алауында ??рма пальмалары ?сед?. Жем?с а?аштары, банан плантациялары мен ж?з?мдер Н?лд?? ш?раттары мен атырауында ?здер?н ?те тамаша сез?нед?. Жерорталы? жа?алауларда нег?з?нен пальма ты?ыз ?скен жа?ажайлар, Синай т?бег?нде – к?лдене??нен кес?лген жат?алдар, барлы? т?ске боял?ан тау ре?жердер? к?з тартады. Ш?лейтт?? ортасында шо? то?айлары мол ?скен ш?раттар, плантациялар мен мол ?н?мд? д?нд? да?ылды ег?ст?ктер? бар жасыл аралдар.
Мемлекетт?к ??рылымы
[??деу | ?айнарын ??деу]Мысыр Араб Республикасыны? Басы ж?не оны? ?арулы к?штер?н?? жо?ар?ы бас билеуш?с? президент, “раис” деп аталады. Б?л лауазымды Хосни М?барак ат?арады.
Парламентт?? бес жыл?а сайлан?ан 448 депутаты (та?ы 10 президент сайлайды) б?рдей ?лесте шаруалар мен ж?мысшыларды? атынан сайлан?андар. Бил?к етуш? Хосни М?барак т?ра?алы? етет?н ?лтты?-демократиялы? партия. Шураны? (Парламентт?? жо?ар?ы палатасы) 210 м?шес? ке?есу функциясын ат?арады, оларды? ?ш?ндег? 57-?н мемлекет басшысы та?айындайды.
1971 жыл?ы Конституция – ислам мемлекетт?к д?н деп жариялады. Айма?тарды? губернаторлары мен ?лкен ?алаларды? ?к?мдер?н зор ?к?летт?л?к пен жауапкерш?л?к та?ты.
ЕАР ресми мейрамдары
[??деу | ?айнарын ??деу]- 1 ?а?тар – Жа?а жыл
- 7 ?а?тар – Рождество
- с?у?р – Шам-эль-Нессим (пасхалы д?йсенб?), к?н? жыл сайын ?згер?п отырады
- 25 с?у?р – Синай т?бег?н 1973 ж. Октябрь со?ысында азат ету
- 1 мамыр – Е?бек к?н?
- 18 маусым – Мысырдан британ оккупациялы? ?скерд?? шы?у жылды?ы
- 23 ш?лде – 1952 жыл?ы революцияны? жылды?ы
- 23 ?ырк?йек – 1956 жыл?ы Израильд? басып алу же??с?
- 6 ?азан – ?арулы к?штер к?н?
- 24 ?азан – Мысыр ?скер?н?? 1973 жылы Суэц каналы алуы
- 23 желто?сан – Мысыр ?скер?н?? Порт-Саидты алуы
Хал?ы
[??деу | ?айнарын ??деу]Б?г?нг? к?н? Мысырды? т?р?ындары 104 млн. адамнан асады ж?не жыл сайын 1,3 млн. ?с?п отырады. Каирда ?аз?р 17 млн. адам ?м?р с?р?п жатыр, б?л деген?м?з 50-ш? жылдарда?ы барлы? елд?? т?р?ындарыны? саны. Ежелг? египетт?ктерд?? арабтан?ан ?рпа?тары т?р?ындарды? 99% ??райды. Этникалы? азшылы?ты нубийлы?тар, сонымен ?атар бедуиндер ж?не ?зге де к?шпел? тайпалар ??райды. Т?р?ындарды? 80% - шаруалар (феллахтар)
Т?л?
[??деу | ?айнарын ??деу]Мысырда?ы ?зара с?йлесу т?л? араб т?л?н?? б?р диалектасы, ресми т?л? – “жо?ары” араб т?л? деп аталатын т?л. Арабтар о?нан сол?а ?арай жазады.. Б?ра? сандары солдан о??а ?арай жазылып, о?ылады. Мысырда а?ылшын т?л? б?л?м? ?те к?мектесед?. ?алалар мен курортты? орталы?тарда т?ратын к?птеген арабтар а?ылшын т?л?нде т?лдесе алады; жол к?рсетк?штер?нде ж?не к?ше атауларында жие-жие а?ылшын ж?не латын шрифтер? пайдаланылады.
Т?рмыс салттары мен ??рыптары
[??деу | ?айнарын ??деу]Мысыр– т?тенше ?она?жай ел. ?она?тарын ?ашанда ашы? к???лмен ?арсы алады. Мысыр?а миллионда?ан саяхатшылар келген – оларды? к?птеген? м?нда ?айта-?айта кел?п кеткен. Оларды? ?ш?ндег? е? танымалдары Н?лд?? бойында?ы ?ажайып елд? сипатта?ан жол жазбаларын ?алдыр?ан: математик Еуклид, географ Страбон, жазушылар Гюстав Флобер ж?не Агата Кристи, Лоренс Даррелл ж?не Э.М. Форстер. Т?пт? жаугерш?лер де б?л елд?? с?лулы?ына ж?йб?ра?ат ?ала алма?ан. ?лы Александр о?ан Александрияны сыйла?ан; Наполеон, оны? археологтары Ежелг? Мысырды аш?ан, б?р сапарында ?скерлер?не ?арап, тол?и т?ра: ??скерлер, мына пирамидаларды? би?кт?г?нен сендерге ?ыры? ?асыр ?арап т?р!? деген с?здер айт?ан. М?сылмандар д?н? египетт?ктерд?? ?м?р?н?? ыр?а?ын аны?тайды. Б?л таза сырт?ы белг?ден ай?ын к?р?нед?: мысалы к?н?не бес рет муэдзин дауыс к?шейтк?штен д?нге сенуш?лерд? намаз?а ша?ырады.. Ал рамазан айында т?н к?нге айналады. К?н? бойы м?сылмандар ораза т?тып, к?н бат?аннан кей?н ?ана ауыз ашады. Б?л уа?ытта ?о?амды? ?м?р т?рып ?алады, мемлкетт?к мекемелер тек 10.00-нан 14.00-ге дей?н ж?мыс жасайды.
Саяхатшы, ?рине, мысырды?тарды?, алдымен ауылды? жерлерде ай?ын к?р?нет?н, б?ра? та ?ала ?м?р?не де б?тен емес ?лтты? ки?м?н?? ерекшел?ктер?не назар аударады. Мысырды?тар ке? п?ш?лген жейделер киед?, ж?й адамдар ?детте а? т?ст? та?дайды, ал ?йелдер ?р т?рл? т?стег? элементтермен ?рленд?реген, ?ара т?сте ки?нед?, арасында ?шекеймен немесе ш?лтермен безенд?ред?. К?птеген ?йелдер м?сылманды? ??ндылы?тар?а бет б?ра к?йеулер?н?? немесе жан?ясыны? деген?мен хигаб – бетт? жаппай, тек шашты жауып т?ратын паранжыны? б?р т?р?н, ж?не ?зын ке? к?йлек – галабей киед?.
Д?н
[??деу | ?айнарын ??деу]Мысыр Респуликасыны? д?н? - Ислам. Олар: 90% - С?нни м?сылмандар, 5-6% суфи ж?не 3-4% ши?а.
Бас?а е? ?лкен д?н? - м?с?хш?л?к, б?к?л елде 16% осы д?н?ге к?ред?. Оларды? к?пш?л?г? Александрияны? Коптт?к Православ Ш?ркеу м?шелер. Бас?а да ш?ркеулер - Коптт?к Католик ж?не Коптт?к Евангелик (Протестанттар).
Мысырды? за?дары Шари?ат?а нег?зделед?.
Копт христиандары
[??деу | ?айнарын ??деу]?Копт? с?з? арабты? ?купт? с?з?нен, ал оны? ?з? грект?? ?эгиптос? с?з?нен шы??ан. Б?ра? т?п тамыры одан да тере??ректе ежелг?египетт?к "Ха-Ка-Птах" с?з?нен таралуы да м?мк?н. Коптар Н?л ал?абын мекендеген ал?аш?ы египетт?к христиандарды? ?рпа?тарымыз деп санайды. Египтег? христианшылды?ты? пайда бол?ан жер? Александрия, б?л жерден ол елд?? ?ш?нде ек? нег?збен: анахоретт?к ж?не монашты? ?о?амдасты? рет?нде тарады. Коптар Иисус Христос?а ек? – т???рл?к ж?не адамды? таби?ат емес, тек б?р ?ана т???рл?к таби?ат ?ана т?н деген сен?мд? ?стады. ?лемд?к Халкидон Соборы 451 ж. монофизитт?кт? ?ате ?л?м деп айыпта?аннан кей?н, Египеттег? копт ш?ркеу? ортодоксалды христиан ш?ркеу?нен ажырады.
Мысырды 641 жылы арабтар жаулап ал?ан?а дей?н б?рнеше ?асырлар бойы христиан ел? болып келд?. Енд? коптар Египетт?? 68-миллионды? т?р?ындарыны? ?ш?ндег? шамамен 5-7 млн. деп саналады. Олар м?сылмандармен ?атиар ?м?р с?ред?, т?пт? кейб?р уа?ытта ш?ркеуд?? ?о?ыраулы?тары меш?ттерд?? м?нараларымен к?рш? орналастырыл?ан.
Копт ш?ркеу?н?? басында патриарх т?р, ?аз?рг? уа?ытта Шенуда ???, резиденциясы Александрияда. Коптар ??ыпты сыйынады ж?не пост (еттен ж?не с?т та?амдарынан бас тартады) ?стайды. Оларды? литургиясы православ ??рыптарына жа?ыныра?.
?к?мш?л?к ??рылысы
[??деу | ?айнарын ??деу]Мысыр Республикасы 29 айма??а б?л?нед? (арабша: muhafazat). Ал оларда ауданлар?а (markaz'лар) б?л?нед? .
|
|
М?дениет
[??деу | ?айнарын ??деу][??деу | ?айнарын ??деу]
Каир Египет астанасы Араб кино?нд?р?ст?? ж?не ?аз?рг? заман?ы араб музыка ?нд?ру ?ш?н жетекш? орталы? болып табылады.
Египтология
[??деу | ?айнарын ??деу][??деу | ?айнарын ??деу]
Египет ?алымдар ?ш?н е? ?ызы?ты орындарды? б?р?. Ежелг? Египетт?? м?дениет?н, т?л?н ж?не тарихын зерттейт?н ?ылым бар, оны? ресми атауы - Египетология. Египетологияны? нег?з? ?ылым рет?нде 1822 жылды? 14 ?ырк?йег?нде Ж. Ф. Шампольона жариялауды ?арастырады, онда ежелг? Египет иероглифтер?н?? жазу ж?йес? д?л ж?не на?ты сипаттал?ан болатын. Шамплоли туралы хабар Парижде 1822 жылды? 22 ?ырк?йег?нде жазулар академиясында жасалды.
Танымал египтологтар:
- Бернардино Дроветти (1776—1852),
- Джованни Баттиста Бельцони (1778—1823),
- Жан-Франсуа Шампольон (1790—1832),
- Карл Лепсиус (1810—1884),
- Огюст Мариет (1821—1881),
- Генрих Бругш (1827—1894),
- Георг Эберс (1837—1898),
- Гастон Масперо (1846—1916),
- Флиндерс Питри (1853—1942),
- Людвиг Борхардт (1863—1938),
Александр Морэ (1868—1938),
- Говард Картер (1873—1939),
- Михаил Коростовцев (1900—1980),
- М?хаммед Гонейм (1905—1959),
- Пьер Монте (1885—1966).
Та?ы ?араныз
[??деу | ?айнарын ??деу]Дерекк?здер
[??деу | ?айнарын ??деу]- ↑ World Gazetteer: Die wichtigsten Orte mit Statistiken zu ihrer Bev?lkerung
- ↑ Total area km2, pg.15. Capmas.Gov – Arab Republic of Egypt. Басты дерекк?з?нен м?ра?аттал?ан 21 наурыз 2015. Тексер?лд?, 8 мамыр 2015.
- ↑ Census.gov Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2017. U.S. Department of Commerce (2017). Басты дерекк?з?нен м?ра?аттал?ан 9 мамыр 2013.(?олжетпейт?н с?лтеме) Тексер?лд?, 6 с?у?р 2016.
- ↑ a b c d Egypt. International Monetary Fund. Тексер?лд?, 3 мамыр 2018.
- ↑ 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексер?лд?, 14 ?ырк?йек 2018.
- ↑ ?аз?рг? д?ние географиясы: Хрестоматия. Жалпы б?л?м берет?н мектепт?? ?о?амды?-гуманитарлы? ба?ытында?ы 11-сыныбына арнал?ан о?у ??ралы. / ?. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Т?с?пбекова. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 2025-08-056-5
- ↑ Балалар Энциклопедиясы, 6 том.
 | Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет. |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
